Zuzanna Ginczanka. Tylko szczęście jest prawdziwym życiem

Wystawa „Zuzanna Ginczanka. Tylko szczęście jest prawdziwym życiem” przedstawiała sylwetkę i twórczość polskiej poetki żydowskiego pochodzenia, Zuzanny Ginczanki. Wystawa była wpierw pokazywana w Muzeum Literatury w Warszawie (29 października 2016 – 29 lutego 2016), a następnie w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie (8 czerwca 2016 – 14 sierpnia 2016).

Zuzanna Ginczanka (1917-1944) była polską poetką żydowskiego pochodzenia, gwiazdą międzywojennej warszawskiej bohemy. Urodzona w 1917 roku w Kijowie, mieszkała i tworzyła w Równiach Wołyńskich, Warszawie, we Lwowie i Krakowie. Jedyny wydany tomik jej autorstwa to pochodzący z 1936 roku O centaurach. Publikowała w „Kurierze Literacko-Naukowym”, „Skamandrze”, „Sygnałach”, „Wiadomościach Literackich” i satyrycznym tygodniku „Szpilki”. Późniejsze, ocalałe po wojnie wiersze, to powstałe w latach 1940-1942 utwory, które pojawiły się we lwowskich pismach „Nowe Widnokręgi” i „Almanach Literacki”. Jej ostatni zachowany wiersz to przejmujący utwór zaczynający się od słów „Non omnis moriar”, opublikowany po wojnie na łamach tygodnika „Odrodzenie”. Utwór niejako profetyczny, ponieważ opisujący śmierć autorki, związaną z zadenuncjowaniem jej przez sąsiadkę. Ginczanka została rozstrzelana w 1944 roku w Krakowie, na kilka miesięcy przed końcem wojny, mając zaledwie 27 lat.

Historia Ginczanki to zderzenie legendy jej niesamowitej, magnetyzującej urody i wyjątkowego talentu z tragedią Holokaustu. „Piękna Żydówka”, muza ówczesnych środowisk artystycznych, bywalczyni w warszawskim „Zodiaku”, zmuszona była do ucieczki przed prześladowaniem z miasta do miasta.

Poezja Ginczanki jest świadectwem epoki, ściśle związana z losem poetki. Wiersze Ginczanki są głosem kobiety, ale także głosem „Obcego” – w środowiskach artystycznych mówiono o niej „Sulamitka” czy „Gwiazda Syjonu”. Jej prace odzwierciedlają konwencje minionej epoki, obyczaju i środowisk artystycznych, nierzadko w sposób ironiczny i uszczypliwy. Odwzorowują nastroje zarówno kresowych przedwojennych miasteczek, ostatniej warszawskiej cyganerii, jak również narastający strach przed przetaczającą się przez Europę wojną.

Wystawa  jest zarówno przybliżeniem życia i pracy tej kultowej polskiej poetki jak i próbą odczytania jej twórczości na nowo. Ekspozycja uporządkowana jest w odwróconej kolejności chronologicznej, a wiersz „Non omnis moriar”, który podsumowuje tragiczne okrucieństwo Holokaustu stanowi punkt wyjścia narracji.

Myśli i wiersze Ginczanki są zestawione z dziełami sztuki współczesnej zainspirowanymi jej twórczością, co tworzy interesujący dialog między epokami. Dzięki temu wystawa prezentuje sposób, w jaki została przyswojona poetycka spuścizna tej wybitnej poetki. Współcześni artyści, których prace pojawią się na wystawie to: Hubert Czerepok, Alex Czetwertyński, Marta Deskur, Aneta Grzeszykowska, Angelika Markul, Maldoror, Magdalena Moskwa, Krytyna Piotrowska, Slavs and Tatars. W katalogu towarzyszącym wystawie zostały zamieszczone teksty autorstwa m.in.: Agaty Araszkiewicz, Marka Bieńczyka Marii Janion, Izoldy Kiec, Jarosława Modzelewskiego i Magdaleny Środy.

Autor plakatu: Aleksander Modzelewski